ခႏၶမသုန္

ဿဒႆန လညာတ္ဗုဒၶဘာသာ၀ြံ ဂုိင္စၞတ္သမၱီေကတ္ `မႝိဟ္´ `ပူဂုဪမြဲမြဲ´ `အဲ´ မၢးဂွ္ ခႏၶမသုန္ျပကာရ။ "မႝိဟ္" ဂွ္ မုမုေရာ? "အဲ" ဂွ္မုမုေရာ? "ပူဂုဪမြဲမြဲ" ဂွ္ မုမုေရာ? ပုစၧာသၞာန္ သုီဖအုိတ္တအ္၀ြံ သြဟ္ေဍံေတွ္ ``ခႏၶမသုန္ျပကာ´´ရ။ ခႏၶမသုန္ျပကာမၢးဂွ္ ဣလုဪေရာ?
(၁) ႐ူပကၡႏၶ= ဗြ၀္ဇကုကာယ၊ ဗြ၀္႐ုပ္၊
(၂) ေ၀ဒနာကၡႏၶ= ဂေကာံဗြ၀္ မေလပ္ဒုင္စသုိင္ အာ႐ုီ၊
(၃) သညာကၡႏၶ= ဂေကာံဗြ၀္ မေလပ္စၞတ္သမၱီ အာ႐ုီ၊
(၄) သခၤါရကၡႏၶ= ဂေကာံေစတသိက္ (၅၀) မျပဳေျပင္စှေရင္။
(၅) ၀ိညာဏကၡႏၶ= ဂေကာံဗြ၀္၀ိညာဏ္ စုိတ္ပေလပ္တီအာ႐ုီ။

ခႏၶမသုန္ မထမံက္ထ႟းလ၀္ လတူ၀ြံ ဟုီသေရာပ္ဍန္ဍန္မၢး ေကာ္ခၜစ ``႐ုပ္၊ နာမ္´´။ မုက္ဂႝန္(၁)ဂွ္ ႐ုပ္၊ နဴဂႝန္(၂) စုဪကုဪ (၅)ဂွ္ နာမ္။
႐ူပကၡႏၶ ဂေကာံဗြ၀္ဇကုကာယမၢးဂွ္ ဿခႏၶကာယပုိယ္၀ြံ မပတံ မတ္၊ ကေတာ၀္၊ မုဟ္၊ လတာ္၊ ဇကုကာယ မဒွ္အုိတ္ေရာင္။
ေ၀ဒနာကၡႏၶမၢးဂွ္ ဂေကာံဗြ၀္ မေလပ္ဒုင္စသုိင္ အာ႐ုီ နကုဪမတ္၊ နကုဪကေတာ၀္၊ နကုဪမုဟ္၊ နကုဪလတာ္၊ ကုဪကာယ၊ နကုဪစုိတ္ တႝဟ္တႝဟ္ေရာင္။
သညာကၡႏၶမၢးဂွ္ ဂေကာံဗြ မေလပ္စၞတ္သမၱီအာ႐ုီ မပတံ သာ္အရံင္၊ သၞဴအျမာဲ၊ ရမ်င္၊ ႐ွ္သာ တအ္ေရာင္။
သခၤါရကၡႏၶမၢးဂွ္ တႝီလုပ္လၞိဟ္တၜ ဂေကာံဗြ၀္ေစတသိက္ (၅၀) မျပဳေျပင္စှေရင္တၜေရာင္။
၀ိညာဏကၡႏၶမၢးဂွ္ ဂေကာံဗြ၀္စုိတ္၊ ၀ိညာဏ္ မေလပ္တီေကတ္ အာ႐ုီေရာင္။

ဟုိတ္ဂွ္ရ နကုဪလညာတ္ဗုဒၶဘာသာ အတုိင္က်ာ္ႀတဲတြံလ၀္မၢး စၞတ္ဂုိင္သမၱီေကတ္ မႝိဟ္၊ ပူဂုဪ၊ အဲမၢးဂွ္ ``ခႏၶမသုန္´´ ၀ြံရ။ ခႏၶမသုန္ မထမံက္ထ႟းလ၀္ လတူဂမႜဳိင္၀ြံ မႝဳံအေလံ မေလပ္ၿပံင္လွာဲမံင္ မြဲလစုတ္ ဟြံဇူ။ ဥပမာညံင္ရၜ ေဂႜာန္ပၞတ္၊ ညံင္ရၜေဇၞာ၀္ဍာ္ေရာင္။ ေဂႜာန္ပၞတ္မၢးဂွ္ ညံင္ပႝာင္မြဲတႝဳင္ ဂုဪမံင္တုဲ နဴစေဍန္ပႝာင္ဂွ္ ပရက္ေဍံအုိတ္မံင္တုဲ ဂုဪမံင္ေရာင္။ ပရက္ေဍံ တန္ေဒါအ္မံင္ နဴစတမ္ေဍန္လ၀္ေတံ ဟြံေသင္။ ဆဂး ॥ ဓ၀ဲါပရက္ေဍံဟြံအုိတ္ဏီမၢး ပႝာင္ဂွ္ ဂုဪမံင္ရ။ ေဇၞာ၀္ဍာ္ေလ၀္ ဗုီဂွ္ရ။ ဍာ္လေဂါ၀္ ေဇြာ၀္ေစွ္မံင္ဂွ္ ေဇၞာ၀္ဍာ္ေဇြာ၀္ေစွ္ကႜာဂွ္ ေဇြာ၀္ေကႜံအာတုဲ ေဇၞာ၀္ဍာ္တၞိ စုိပ္ကႜဳင္ပႜန္။ ပုိယ္ရံင္ဟဏအ္ေတွ္ ေဇၞာ၀္ဍာ္တအ္ ဟြံပုိတ္သကုတ္အာပုဟ္။ ဆဂး -- ေဇၞာ၀္ဍာ္တအ္ ၿပံင္လွာဲမံင္ေရာင္။

ပုိယ္မႝိဟ္ ညးမလိဂြံ ခႏၶမသုန္တအ္ေလ၀္ ဗုီဂွ္ရ။ ႐ုပ္ ကုဪ နာမ္ပုိယ္ဏအ္ ၿပံင္လွာဲမံင္ မြဲခၬတ္တဲ မြဲခေရပ္မတ္ေလ၀္ ဇူေဒါအ္အာ ဟၞဲပုဟ္။ ဆဂး... ပုိယ္ဟြံေသၝ၀္မႜာ္ ဟြံသၸသတိတုဲ ပုိယ္တီေကတ္ဟြံမာန္ရ။ ဥပမာ.. တၝဲဏံ ေကာန္ငၝာ္ ဂြံအာယုက္ေပင္ (၁၂) သႝာံမြဲဂွ္ ေဍံဟြံတုပ္သၞဟ္ကုဪ ေကာန္ငၝာ္ မ႓ံင္သႜးနဴဂ၀္ဂႝၜ နဴေလာန္ကႜဳင္ (၁၂) သႝာံေတံမြဲရ။ ဟုိတ္ဂွ္ရ-- ပုိယ္သမၱီလ၀္ေဂႜံေဂႜံ လညာတ္ဗုဒၶဘာသာ ဗုီေကာ္ခၜ ခုတ္ပညပ္စ `မႝိဟ္´။ ဣ၀ြံ ပေရာခႏၶမသုန္ မဒွ္ဗြဲခမႝန္ ဍန္ဍန္ေရာင္။